بررسی حرکات جمعیت در شهرها بر اساس مناسبات اقتصادی و اجتماعی

بررسی حرکات جمعیت در شهرها

بر اساس مناسبات اقتصادی و اجتماعی شهرها

 چکیده

 هجمه فرهنگی و اجتماعی از زمان بحران صنعتی شدن و مناسبات آن و سرازیر شدن محصولات ناشی از آن به کشورها ، آغاز گردید که به لحاظ وجود ساختار اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی شهرهای ما، که سنتی بودند بر تمامی روابط شهری تأثیر گذاشت و چه ره سنتی شهر را بدون برنامه ریزی دستخوش تغییرات بی قاعده نمود . بستر سازی فرهنگی یک واقعیت جوهری در احیا و ساماندهی شهری است . امروزه در فرهنگ معماری و شهرسازی ما این یک اصل پذیرفته و بدیهی است که ضرب آهنگ حیات شهر را مردمان ساکن در شهر با اندیشه، فعالیت، اقتصاد و مناسبات اجتماعی – فرهنگی خود ایجاد و تنظیم می نمایند . امروزه فرآیند مرمت شهری در فضایی مجرد و ویژگی های تاریخی، اجتماعی و فرهنگی شهر با دیدی ابزاری مورد توجه قرارگرفته است و نه به عنوان عناصر اصلی و تار و پود بافت شهری . بافت های قدیم نیاز به تداوم حیات دارند . و ارتقاء کیفیت اجتماعی در آنها باید مورد توجه قرار گیرد و این امر در گرو روزآمدکردن آن ها با دید هویت فرهنگی است .ارزش فرهنگی در معماری و شهر سازی در بافت های شهری و ترکیب و پیوستگی آن در توسعه های جدید یک ارزش است و این موضوع محدود به بافت تاریخی نیست ،واحدی است که به زمان محدود نمی شود . و حرکتی جاری است که باید ادامه پیدا کند.

 واژگان کلیدی : بافت فرسوده- اجتماع - فرهنگ – هویت – بهسازی

 - مقدمه:

 شهر مجموعه ای از عوامل زنده و پویا و مخلوق روح خلاق ساکنان آن است. شهر در طول زمان قد می کشد، رشد می کند، عاقل می شود و در کنش متقابل با شهروندان قرار می گیرد. از این روست که ریشه های کهنگی و فرسودگی شهر را باید در اندیشه و انگاره های سکونتی آن جستجو کرد. تجارب کشورهای مختلف نشان می دهد که بهسازی و مرمت بافت های شهری به طور مجزا و مستقل از بناهای تاریخی و به عنوان عنصر شهری ، زنده و پویا تا جنگ جهانی دوم هیچگاه مورد توجه کنگره های مرمت قرار نگرفته بود . نخستین سمینار بین المللی که آشکارا به مرمت و حفاظت در سال 1960 بود . تدوین کنندگان منشور جهانی « گوبینو » بافت های شهری توجه کرد، کنگره آمستردام در سال های بعد ( 1975 ) خواستار اعمال تغییرات وسیعی در موازین قانونی و مقررات اجرایی شدند به نحوی که بتوانند در آشتی دادن فضاهای کالبدی قدیمی با فضای زندگی مدرن توفیق یابند.

 بدین ترتیب از زمان تصویب منشور آتن در سال ( 1931 ) تا قطعنامه آمستردام در سال( 1975 )این مقوله با روندی تکاملی رفته رفته از انحصار جنبه های هنری خارج شد و در عین توجه به تک بناها به عنوان آثار تاریخی منحصر به فرد، به مجموعه مسایل اجتماعی اقتصادی در بناها و بافت های تاریخی شهری گسترش یافت.

 -1-1 بافت فرسوده

 بافت فرسوده شهری به عرصه ه ایی از محدوده قانونی شهرها اطلاق می شود که به دلیل فرسودگی کالبدی، عدم برخورداری مناسب از دسترسی سواره، ت أسیسات، خدمات و زیر ساخت های شهری آسیب پذیر بوده و از ارزش مکانی، محیطی واقتصادی نازلی برخوردارند . این بافتها به دلیل فقر ساکنین ومالکین آن ها امکان ن وسازی خودبخودی را نداشته و انگیزه ای برای سرمایه گذاری دراین نوع از بافت ها وجد ندارد.

 -2-1 ویژگی عمومی بافت های فرسود

 الف) عمر ابنیه

 ساختمان های موجود دراین گونه بافت ها عمدتا قدیمی می باشد و یا فاقد رعایت استانداردهای لازم بوده و ابنیه این بافت ها عمدتاً تاب مقاومت درمقابل زلزله ای با شدت متوسط را ندارد.

 ب) دانه بندی و تعداد طبقات

 ابنیه مسکونی واقع دراین گونه بافت ها اغلب ریز دانه بوده واکثر آن ها یک یا دو طبقه می باشند.

 ج) نوع مصالح مصالح بکار رفته در اینگونه بافت ها عمدتاً از انواع خشت، آجر ، چوب و یا آجر وآهن بدون رعایت اتصالات افقی و عمودی است.

 د) وضعیت دسترسی ها

 بافتهای فرسوده اغلب بدون طرح قبلی ایجاد شده اند از ساختاری نامنظم برخوردارند و دسترسی های موجود درآنها عمدتاً پیاده می باشد به گونه ای که اکثر معابر آن بن بست ، یا با عرض کمتر از 6 متر بود ه و ضریب نقوذناپذیری در آنها کمتر از 30 /. است و مساحت عرصه ابنیه واقع شده دراین بافت ها معمولا کمتر از 200 متر مربع می باشد. ه) وضعیت خدمات و زیر ساخت های شهری بافتهای فرسوده به لحاظ برخورداری از خدمات،زیر ساخت ها و فضاهای باز، سبز و عمومی دچار کمبودهای جدی اند. و) شاخص های کیفی:

 مسأله جعیت پذیری بافت ها، حریم گسل ها، مسیر قنات ها و رودها و بافت های روستایی درون شهری و غیره از دیگر مسائلی هستند که در تعیین بافت های فرسوده مؤثر می باشند. در بافت هایی که امروز به فرسودگی خوانده می شود، همسایه در سایه خانه خود نیز شریک همسایه است.در بافت هایی که امروز به فرسودگی خوانده می شود، پدربزرگ ها و ریش سفیدان بر پیر نشین های مسجد و حسینیه محله پاتوق می کنند و جوانان در فراغت های عصرانه، هوای سر گذر را می پایند. و خانواده به یمن سایه بزرگترها، قوام و حرمت دارد و ته مان ده ای از حیا و غیرت همچنان برجاست تا صدای شوهر بر همسرش بلند نشود و متارکه، واژه غریبی انگاشته می شود. احوالپرسی، نقل پاتوق های محله است و برای اهالی کمتر پیش می آید که در دعای صبح و ظهر و مغرب، جز سلامتی و آبرومندی در طلب و حسرت چیز دیگری باشند.

 از نظر مه ندسی، بافت های فرسوده بافت هایی هستند که دارای سازه هایی با استحکام ناکافی می باشند، که می بایست ویران شان کرد و به جای آن ها سازه های محکم تر ساخت. اما از نظر جامعه شناختی این سازه ها برای انسان ساخته شده اند، روابط اجتماعی مابین این سازه ها در دانش بشری مولفه هایی بسیار پیچیده تر از مقایسه قطر میلگرد در سازه های قبلی و بعدی است؛ روابطی که دستکاری و دوباره سازی آن، نه با ابزارهای در دسترس مدیریت شهری ممکن است و نه اساسا در کوتاه مدت میسر خواهد بود . نکته این است که اگرچه در این با فت ها سازه ها و ساختمان ها فرسوده هستند، اما روابط انسانی قطعا بسیار مستحکم، پایدار و دیرپاست . به واقع، هرچه در بافت های جدید شهر ، رابطه درونی جامعه انسانی خام، ناپایدار و از هم گسسته است، در بافت های قدیمی وضعیت برعکس بوده و با جلوه هایی در هم تنیده تر از تعاملات انسانی روبه رو می شویم. اما ،شهر در دست است؛ مردانی با ذهنی آکنده از بتن ، میلگرد ، نبشی و سیمان (کرمی، (civil ) مهندسان سیویل .(1387

 -2 عدالت اجتماعی:

 گرفته شده است و به معنای «Subtenir» از ریشه ی کلمه ی لاتین «Sustainable» واژه ی پایدار بالا نگاه داشتن و یا از پایه و زیربنا نگه داشتن است. وپایداری ؛ مجموعه ای از وضعیت ها است که در طول زمان تداوم داشته باشد .در واقع توسعه پایدار، مستلزم رعایت عدالت اجتماعی و توجه متوازن به وجوه فرهنگی، سیاسی و اقتصادی حیات جامعه است؛ به گونه ای که نیروی انسانی را به فراگرد توسعه ، خوش بین و امیدوار سازد.

 ادراک بی عدالتی اثر مخربی بر روند توسعه دارد زیرا؛ اهتمام نیروی انسانی و انگیزش عناصر اجتماعی را تحت الشعاع خود قرار می دهد. بی عدالتی و توزیع نا برابر دستاورد های اجتماعی موجب تعمیق شکاف طبقاتی، تضعیف عزم ملی و تنزل روحیه تلاش و فعالی ت می شود و بر آسیب های روانشناختی اعضای جامعه می افزاید. در حالی که ؛ توسعه پایدار متضمن کاهش فاصله طبقاتی، تقویت عزم ملی، بهره مندی از نیرو ی انسانی سالم و امیدوار است . بنابراین، رعایت عدالت، رمز بقا و پایداری جریان توسعه است.

 به طور کلی هدف های اج تماعی در برنامه های توسعه پایدار بر نیازها و خواسته ه ایی ت أکید دارد که نهایتا به بهبود کیفیت زندگی و بهزیستی اجتماعی مردم منجر می گردد بی آنکه تأمین نیازهای عصر آینده را تحت تأثیر منفی قرار دهد . با توجه به این نکته که روند مطالعات و طراحی بر مبنای اصول و مبانی طراحی پایدار شکل پذیرفته و واژه پایداری اجتماعی و توسعه پایدار می تواند دارای معانی و تعابیر مختلف در زمینه های گوناگون و با محوریت انسان باشد (شجاعی ، شایلی سادات ، بهسازی و نوسازی در بافت فرسوده بریانک تهران با محوریت توسعه اجتماعی پایدار).

 -1-2 ابعاد اجتماعی بافت های فرسوده:

 - جابجایی اجتماع ی: جابه جایی در مفهوم عام به تغییر محل سکونت افراد، خانواده ها و گروه های «Clearance» اجتماعی اطلاق می شود، مردمان به انواع و علل مختلف از جمله سالم سازی منطقه ای از شهر ، و به جهت ارتقاء استانداردهای زیست محیطی جا به جا می شوند، یا امکان دارد جهت نوسازی بافت های فرسوده و قدیمی باشد که دست به تغییر محل زندگی خود می زنند . و در کل می توان آن را در سه نوع جابجایی یعنی؛ اجباری بدون و بدون جبران هر گونه خسارت ، جابجایی اجباری با جبران خسارت و جابجایی برانگیخته خلاصه کرد . این تعویض ممکن است به صورت فردی، خانوادگی و گروهی نیز انجام پذیرد . جابجایی بدون رضایت مردم و به شکل اجباری همچنین می تواند جبهه گیری های مردم را در پی داشته و به تنش های اجتماعی دامن زند، بدین ترتیب باید جابجایی برانگیخته و مشارکتی مورد بررسی و کنکاش قرا ر گرفته و در برنامه ریزی های مداخله در بافت های شهری در اولویت قرار گیرد.

 - مهاجرت ساکنین غیر بومی ؛ مهاجرت روستایی یا تهی دستان شهری نسبت به ساکنین اصیل بیشتر است . تخلیه تدریجی محل از ساکنان قدیمی، مهاجرت اقشار اجتماعی اصیل مناطق قدیمی و جایگزینی آنها با مهاجرین ناهمگون، که فاقد هرگونه وابستگی به این مناطق هستند به دلیل مهاجرت تعداد زیادی از خانوارهای بافت قدیم به مراکز جدید و استقرار مهاجران در داخل بافت قدیم، این بخش دچار ناهمگونی شده، که عدم تطابق بین فرهنگ های محلی و ناآشنایی نسبت به سنت و آداب و رسوم در میان خانوارهای ساکن به وجود می آید.

 در ایران، به ویژه بعد از جنگ تحمیلی، بسیاری از جنگ زدگان که بضاعت مالی کافی نداشتند، در درون بافت قدیم ساکن شدند. برای مثال در تعدادی از خانه های قدیمی یزد در محله فهادان، حضور افغانی ها در محله درب شازده شیراز و ی ا حضور مهاجران جنگ زده در بافت قدیمی بوشهر را اشاره کرد.

 منشأ مهاجرت وسیع طبقات میانی و بالایی از مراکز تاریخی را باید در افزایش بدون کنترل جمعیت در هسته شهر و مشکلاتی مثل نگهداری خانه های سنتی بسیار قدیمی و مهم تر از همه عدم ارائه خدمات شهری ج ستجو کرد .علاوه بر این عوامل باید به عدم تناسب هسته های قدیمی این شهرها با چشم اندازهای جدید و اشکال مختلف زندگی نوین، اشاره کرد . این پدیده ها در هسته های قدیمی خلأ شدیدی ایجاد می کنند که به سرعت توسط طبقات ضعیف اشغال می شوند.

 مراکز شهرهای تاریخی تدریجاً تبدیل به مناطق جذب مهاجر می شوند که از نظر اجتماعی به عنوان شهرنشینان با درآمد کم یا ضعیف به حساب می آیند . برای این مردم چگونه زنده ماندن بیشتر از شان مطرح است . در حالی که مالکان موروثی این زمین ها و « کار موقتی » اسکان در نزدیکی محل خانه ها به دنبال راهی بر ای سودبری از خانه های ترک شده و قدیمی خود هستند . غالباً تقسیم بندی منفعت طلبانه و جمعیت زیاد این خانه ها توأم با روابط پیچیده ، نوعی از هم گسیختگی در این خانه هارا به وجود می آورد که در زمانی بسیار کوتاه می تواند جایگاه طبقه بالای سنتی را به مناطق آلونک نشین تبدیل کند.

 - پایین بودن منزلت مکانی سکونتگا ه: عدم حضور سرمایه گذاران بخش های خصوصی و عمومی و نیز بی علاقگی یا ناتوانی مالی مستأجران جدید یا کسانی که خانه های قدیمی را اشغال کرده اند، منحنی کاهش ارزش خانه ها را به طرف بالا می کشاند . زیرا امروزه تجارت مد رن در پی یافتن مشتری ویژه با توان مالی بیشتر است و این به نوبه خود موجب ایجاد مناطق تجاری جدید می شود که در نتیجه آن ارتباط عملی و فضایی بین تجارت مدرن و سنتی سست تر و یا به طور کلی قطع می شود.

 در فرایند این توسعه، ناحیه ثروتمندنشین دارای مرکز مدرنی می شود که توجه به بازار سنتی برای این طبقه معنای خود را از دست می دهد . در قسمت قدیمی شهر نوعی تجارت ضعیف سنتی باقی .( می ماند که عمدتاً مورد توجه طبقات سنتی خواهد بود(ریبک، 1383

 - رشد اقتصاد غیررسمی و غیرمولد؛ بسیاری از قشرهای ناسالم و سودجو مانند دلالان، نزول خواران، آوارگان، مهاجران بیکار و بی خانمان ها و بسیاری از فعالیت های غیرمولد و پنهان، مثل احتکار، سفته بازی، قاچاق، کارچاق کنی، تولید اجناس تقلبی، بازار سیاه، نزول خواری و مانند اینها به صورت شبکه های ریشه دار و مخفی در نواحی مرکزی شهر که غالباً منطبق بر با فت های قدیم شهری می باشند متمرکز می شوند.

 در عین حال استفاده نادرست از مناطق داخلی شهر از طریق ایجاد انبارهای بزرگ تجاری و حرفه هایی که برای محیط زیست زیان آور هستند باعث بروز مسائل و مشکلاتی جدید می شود . در این صورت نه تنها سرمای ه گذاری از این ناحیه خارج خواهد شد بلکه موجب پیدایش پدیده تازه ای می شود که آن موجب افول بیش از پیش مناطق سنتی می گردد،

 یعنی ایجاد حرفه های غیررسمی و خیابانی که گروه های با درآمد پایین جهت عرضه فرآورده های صنعتی ارزان قیمت به آن مشغول اند .در مجموع به موازات بی اعتباری و افول مشاغل سنتی که ناشی از فرسودگی مناطق سنتی است، به ارکان اقتصادی آسیب جدی می رسد و این خود موجب سست شدن شالوده و هسته تاریخی شهرها می شود که از پیامدهای آشکار آن به وجود آمدن حرفه های سیاه و کاذب، فحشا و جنایات است که از روند فزاینده ای برخوردار می باشد . و سبب بوجود آمدن محیطی نا امن به ویژه برای کودکان، جوانان و زنان می شود.

 - ناکار آمدی در مقابل تحولات اقتصادی و فرهنگ مصرفی؛ امروزه تلقی از شهر و شهرسازی و مناسبات فرهنگی و اجتماعی و به تبع آن مناسبات کالبدی، با ریشه های شهر در گذشته به کلی متفاوت است و ادامه این روند، فرهنگ ما را در تمام ابعاد خود به سرعت دستخوش بی هویتی می کند زیرا فرهنگ و تمدن این سرزمین پیش و پس از اسلام، عمیقاً از مذهب و اندیشه های معنوی ناشی از آن متأثر بوده و دستمایه های این تفکر همواره عینیت کالبدی خود را به آنجا می رساند که شهر ایرانی، همچون فرهنگ و جهان بینی ایرانی، با شهر غربی متفاوت است اما، ازآستانه نخستین تحولات نوگرایی در کشور ما، زمینه فرهنگی از جمله شهرسازی و معماری به نحو نا هنجاری پیوند شکل یافته خود را با گذشته از دست داده و م ناسبات جدید ،که با مناسبات.( فرهنگی- اجتماعی ما به کلی متفاوت بوده جای آن را گرفته است(حناچی، 1385 - ناپایداری سازه ای و تلفات جانی بسیار و آسیب های اجتماعی بعدی آن در هنگام حوادث غیر مترقبه

 - پایین بودن سطح بهداشت عمومی و نبود استانداردهای لاز م: تسهیلات و تجهیزات شهری، ایمنی و آسایش در بخش های جدید نسبت به مناطق قدیمی بیشتر است . در حالی که عوارض و یا مالیات های مختلف مثل عوارض نوسازی شهرداری ها تقریباً در تمام بخش های شهر به طور یکسان وصول می شود.

 - به هم خوردن تعادل بین خانوار و فضاهای مورد نیا ز: ترکیب خا نواده قدیمی به هم خورده و فضاهای زندگی خانه های قدیمی، متناسب با نیازهای خانواده های امروزی نیست. - فاصله گزینی اجتماعی اقتصادی این نواحی با محل ههای اطراف؛ این جدایی ارزش های سکونتی و اعتباری از ارزش های کاذب تجاری، در مجموع به سقوط ارزش های محیطی و بهره کشی بی رویه و یک طرفه منجر شده است . بنابراین طبقاتی شدن شهر از دیگر عوامل تخلیه بافت های قدیمی محسوب می شود.

 در کنار این تحولات، ویژگی (کاراکتر) شهر شرقی- اسلامی خود مانعی برای تغییر سریع عملکرد این شهرها محسوب می شود؛ کوچه های پیچ درپیچ نمی توانند به آ سانی تبدیل به مراکز تجاری شوند، درست مثل شهرهای قدیمی کشورهای آمریکای لاتین و اکثر قسمت های مرکزی شهرهای اروپایی. و مانع ازدیاد قیمت زمین در این هسته های مرکزی می شود و آنها را در معرض فشار دایمی قرار می دهد . این فشارها شامل نفوذ تدریجی به اطراف بلوک های ق دیمی شهر، محو کردن بافت قدیمی به منظور ایجاد خیابان و تعمیر نکردن عمدی به هوای تهیه زمین مورد نیاز برای ایجاد .( شهری نوین است(ریبک، 1383

 -3 راه کارها:

 -1 کلیه فعالیت های سازمان فرهنگی و اجتماعی شهرداری با استراتژی آموزش شهروندی و ارتقای فرهنگ شهرنشینی انجام شود

 .-2 کمیسیون تخصصی فرهنگی و اجتماعی شورای شهر باید در مسائل مربوط به حوزه سازمان فرهنگی و اجتماعی شهرداری وارد و پیگیر مسائل بطور دائم باشد و کمیته ای متشکل از نمایندگان سازمانهای تابعه شهرداری جهت فعال نمودن کارهای فرهنگی تخصصی هر یک از سازمان ها تشکیل شود

 .-3 فعال کردن کلیه اماکنی که در اختیار سازمان فرهنگی و اجتماعی می باشد و برنامه ریزی فرهنگی.

 -4 تشکیل کمیته ای خاص جهت هماهنگی و استفاده از ظرفیت های کانونهای فرهنگی، مساجد ،پایگاه ها و حتی باشگاههای ورزشی بطور دائم در سازمان فرهنگی و اجتماعی . -5 تشکیل کمیته ای متشکل از نمایندگان شهرداری و سایر دستگاه ها و سازمان ها و نهادهای فرهنگی شهر جهت هماهنگی در امور مربوط به ارتقاء فرهنگ شهرنشینی و آموزش حقوق شهروندی .

 -6 تلاش در راستای برقراری هویت -خوانایی و انسجام در ساختار و استخوان بندی کالبدی فضایی و ز مینه های لازم برای ارتقای کیفیت در فضاهای شهری و اعمال سیاست هایی در جهت بهسازی تسهیلات درون شهری همچون شبکه آب و فاضلاب و نیز اصلاح شبکه های راه های ارتباطی بدون آسیب رساندن به بافت کنونی اجتماعی و ساختمانی شهر

 -7 ایجاد جاذبه های گردشگری و به کار گیری صنع ت توریسم در جهت ارتقاء فرهنگ واقتصاد مردم منطقه

 سریع شهر می تواند برای بازار جاذبه های جدید فراهم آورد . در واقع در یک « روزآمد کردن » -8 روند تاریخی می توان بازار را به مرکز خرید مدرن تبدیل کرد . با، بازسازی و ترمیم پاساژها و حیاط های داخلی مربوط به آنها ،زمینه و عرصه معماری کاملاً پرجاذبه ای را فراهم می آورد. بدین ترتیب می توان تصور کرد که بسیاری از خانه های قدیم و بزرگ کاربری های جدید عمومی و تجاری پیدا کنند، اگرچه همانطور که گفته شد این استفاده دوگانه و مختلط شدید به دلیل پیچیدگی رفت و آمد با وس ایل نقلیه موتوری نامحتمل به نظر می رسد . اما اگر معماری موجود با دقت بازسازی شود، برای کاربری های با وجهه بالا مناسب خواهد بود . برای مثال می توان از بازسازی برخی ساختمان ها برای تئاترهای کوچک، انستیتوهای دانشگاهی و تحقیقاتی، دفترهای نمایندگی، انواع آموزشگاه ها، سفارتخانه ها و کنسولگری ها، دفترهای معماری، دفترهای توریستی، .( هتل های کوچک، گالری های هنری و رستوران، نام برد(ریبک، 1383

 -9 امروزه شکل هرمی خانوارهای سنتی متشکل از چند نسل جای خود را به خانواده های کوچک داده است . به ویژه خانم های جوان بسیار مایلند د ر یک آپارتمان در اطراف شهر زندگی کنند که دارای منزلت اجتماعی باشد و در عین حال چه از طرف همایسگان و چه از طرف خانواده شان کنترل کمتری اعمال شود و نیز سطح زندگی بالاتر و مدرنی را امکانپذیر سازد و به مجرد آنکه اوضاع اقتصادی امکان دهد خانوارهای جوان از این محله ها مهاجرت خواهند کرد.

 برای انیکه این روند متوقف شود یک تجزیه و تحلیل از خانه های سنتی ضروری است تا بتوان کاری کرد که این خانه ها با شیوه زندگی خانواده های جدید و شیوه زندگی نوین آنها هماهنگ گردند، زیرا که این فرم خانه ها با حیاط های مرکزی، به دلیل است قلال از فضای عمومی و حفظ محیط خصوصی خانواده که به وسیله توده ساختمانی یعنی حجم ایجاد شده بین حیاط و خیابان شکل گرفته، مزیت خود را به ویژه برای طبقات زیر میانی جامعه ثابت کرده است . این استخوان بندی در اطراف کلان شهرها و حتی شهرهای کم و بیش کوچک کشورها قابل مشاهده است . این خانه ها با حیاط های داخلی شان در برابر تغییرات اجتماعی و شرایط اقتصادی و آب و هوایی بسیار .( انعطاف پذیرند(ریبک، 1383

 -10 ایجاد تغییر در الگوی رفتاری و فکری به منظور تبدیل و بازسازی مراکز قدیمی شهر به عنوان محل گذر عابران پیاده، که لازم است بین فضاهای عمومی و خصوصی روابطی منطبق با شرایط شهری نوین ایجاد شود . این امر می تواند به وسیله ارتباط های درون یک محله به وجود آید. بدین شکل که از ابتدا با خیابانی اصلی تمام محله را پوشش داد و سپس از راه های فرعی تر به تمام نقاط محله دست یافت.

 عمده ترین عوامل تعیین کننده در بافتهای فرسوده که می توان آن را ریشه سایر پدیده ها دانست، تغییر شرایط فرهنگی – اجتماعی و به طور کلی جهان بینی حاکم بر جامعه است که به دنبال تحولات ناشی از انقلاب صنعتی ، عقب ماندگی ، عدم تعادل و تضادهای روز افزون چهره نمود . این تحولات یا بهتر بگوئیم تغیFAp class=spanspan lang=یرات ، باعث بهم ریختگی و نابسامانی های بسیاری از این دست شده است:

 -1 تغییر مبانی فرهنگی و باورهای اجتماعی.

 -2 تغییر بافت و ساختار اجتماعی

 -3 تغییر سازمان اجتماعی و شیوه های مدیریت توسعه شهری

 -4 نتیجه گیری

 در حدود 14 سال پیش اساتید متخصص در شهرسازی کشورهای مشرق زمین،نظیر؛ خانم آنته گانگلر و پرفسور اکهارت ریبک، به جستجوی دلایل زوال این شهرها و ارائه راه حل های پیشنهادی پرداختند. و در این راه پی به آن بردند که بازسازی بافت های فرسوده تنها با چند اقدام روبنایی مانند عریض کردن معبرها میسر نیست بلکه ؛ نیاز به طراحی و برنامه ریزی دقیق تری دارند. اکثر این بخش های تاریخی ، عملکرد خود را به عنوان نقاط مرکزی از دست داده اند و بسیاری از آنها به زوال و ویرانی گراییده اند به طوری که صرف نظر از معدوی بنای تاریخی یا جاذبه توریستی، نابودی شان قابل پیش ب ینی است . با این همه بافت پیچیده ، کوچه های تنگ و بن بست، خانه هایی با حیاط مرکزی، پشتوانه قوی فرهنگی فضا های سنتی، به مثابه عامل نگهدارنده ای در

 مقابل تغییرات عمل می کنند.

 مقاومت در برابر این فشار وظیفه دشواری را بر عهده طراحان قرار می دهد . در این روند شهرنشینی که ابعاد جهانی به خود گرفته، وجهه تاریخی مراکز شهرهای قدیمی شرقی - اسلامی، هنوز ویژگی اصلی مجموعه شهر را شکل می دهد . در این روند تغییرات اقتصادی – اجتماعی، اکثر ساکنان شهرهای شرقی - اسلامی هسته های قدیمی را به معنای هویت فرهنگی، امنیت و ث بات که به مثابه نگهبان عمل می کند، می شناسند.

 اما با این همه، مومیایی کردن شهرها همه هدف ها را تأمین نمی کند، بلکه به اقدامات مختلف نوسازی در راستای به وجود آمدن نقش های جدید متناسب با ساختمان های موجود بافت شهری،.( نیاز است(ریبک، 1383

 -5 منابع

 حناچی، پ. 1385 . مرمت شهری و معاصر سازی بافت های با ارزش تاریخی و فرهنگی . فصل نامه. شهرسازی ومعماری آبادی، شماره 52

 ریبک، ا .، گانگلر، آ . 1383 . آیا نجات شهرهای شرقی –اسلامی امکان پذیر است. مترجم دشتی، م .. فصل نامه شهرسازی ومعماری آبادی، شماره 42

 شجاعی، ش. بهسازی و نوسازی در بافت فرسوده بریانک تهران با محوریت توسعه اجتماعی پایدار.

 کرمی، ن. 1387 . رابطه ی بافت فرسوده و موضوع مهندسی و جامعه شناختی. شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران.

font size=